TALA O LE PASEFIKA
PASEFIKA
524 KILOKALAMA AISA MAUA I SE VA’A FAGOTA I TAHITI
O se vaega o fualaau fa’asaina pito sili ona tele i fa’amaumauga o fualaau faasaina, ua se’iina e vaega a leoleo, sa maua i luga o se va’a fagota Sipaniolo, i le afiafi o le aso 24 o Tesema, ae malama le Kerisimasi.
O lenei osofaiga sa taitai e le taitai o Fuavaa Falani faatasi ai ma le vaega e mataituina vaega o fualaau faasaina (OFAST), e pei ona ta’ua e le komesina maualuga a Falani, i sa latou fa’asalalauga faalauaitele.
Sa faapea foi ona auai ai ma Leoleo Feterale a Ausetalia i lenei taumafaiga fa’avaomalo.
Sa taofia le va’a fagota o le Raymi, ma ulufale atu iai leoleo ma vaega’au o le Tahiti, Falani ma Ausetalia, i le itu i Sisifo o sami faasaina (EEZ) o Tahiti, ma na maua atu ai se auva’a e to’a 14 mai i Columbia ma Ecuador.
O lo’o ua lokaina uma i latou ma se fuafuaga e tutula’i i luma o le faamasinoga lotoifale, e pei ona fa’aalauiloa mai e le loia a le malo, o Yann Hausner.
E le i ma’oti mai po o fea tonu na tau agai iai le va’a. Ae o lo’o iai se talitonuga, o le faitau aofa’i o fualaau faasaina, pe ana faatauina atu, e pe a ma le $122 miliona, tupe Amerika.
Sa aveina atu le va’a a Raymi i Pape’ete, le a’ai autu a Tahiti, mo le fa’aauauina o su’esu’ega.
E pei ona sa saunoa le taitai leoleo Bougainville ia Mathieu Leman, o le ituaiga gaioiga lenei ua loa ona o latou a’oa’o ma nofo saunia ai.
O Tahiti, faatasi ai ma isi motu o le Pasefika ma teritori, e pei o Samoa, Fiti ma Tonga, ua iloga lava ona avea ma nofoaga ua fai ma auala, e feavea’i ai fualaau faasaina mai i Amerika matu ma Amerika i Saute (Amerika, Mexico, Columbia, Ecuador ma Panama), e ave atu agai i Ausetalia, Niu Sila ma Asia.
Ia Mati 2019, sa taofia ai foi seisi va’a fagota i gatai o Nicaragua, i se taumafaiga ‘aufa’atasi a ofisa tetele a le Iunaite Setete, ma ave’esea mai ai se vaega o fualaau faasaina (Aisa), e pe a ma le 766 kilokalama, lona mamafa.,
TU’UINA I LUGA O UPEGA TAFA’ILAGI ATA MATAGA O LE PALEMIA FITI
O se ata vitio o le tamaitai ia Lynda Tabuya lea sa avea ma se minisita a Fiti, sa faapea ona tu’uina e se tagata e galue latalata i le Palemia o Fiti, i luga o upega tafa’ilagi, o lo’o fa’aali mai ai le siva telenoa (se’i tulou) o lea taitai o le malo.
Ina ua salalau le ata vitio, na faapea loa ona fa’amaloloina e le Palemia o Fiti, o Sitiveni Rabuka ia Tabuya mai lona tofiga i totonu o le Kapeneta, i le aso 26 o Tesema.
Sa fa’aalia e Tabuya, o lenei vitio, o se ata sa faia tau lava mo lona toalua, o Robert Semann ae e foliga mai ua ave’eseina faasolitulafono e se tagata mai i lana telefoni sa gaoia.
Ma o lea ua fa’aulu ai nei se tagi a Tabuya, lea na avea ma Minisita o tina, fanau ma puipuiga faalauaitele, i le ofisa a leoleo, e faapea, ua a’afia o ia i sauaga i luga o le initeneti (cyberbullying).
Ua fa’aalia e Shamima Ali lea o lo’o fa’afoeina le ofisa tutotonu e faasagatau i sauaga fa’asaga i tina ma tamaitai, o Shamima Ali, sa taumafai le malo ina ia ave’esea Tabuya mai lona tofiga ona e ono a’afia ai le taitaiga a Rabuka.
I le aso Lua sa faia ai se fono a’oa’i mo Tabuya lea na auai atu ai ma le alii Palemia, i luga o le Zoom ma e tolu vaiaso lea ua tu’uina atu nei i le sui Komiti e latou te faia ai se faaiuga i lenei mataupu.
Ma e ui ina talitonu le to’atele ua muta ai i’i le galue faalemalo a Tabuya, ae peitai, sa fa’aalia e Ali, o se taitai atamai, lauiloa ma e tele lona tamaoaiga, e toe fo’i atu lava Tabuya i lana galuega.
Ua ta’ua e Rabuka, ua fa’amaloloina Tabuya mai lona tofiga, ona o tulaga o le faavae, e aofia ai lana tautoga sa faia i le avea ai o ia ma minisita ma tulaga faatonuina o se taitai. Ma ua ia te’ena tu’ua’ia tu’ua’iga a tagata e faapea, o lana faaiuga ua faia, o se gaioiga e faasaga tau i tina ma tamaitai.
O le ata vitio lenei ua va va o ai tagata, sa lafoina muamua i se vaega fa’asalalau maoae i Fiti, ae e le’i imeli ina ia Rabuka, le loia sili ia Graham Leung, le minisita o faamasinoga ia Siromi Turaga faapea ma Shamima Ali.
TO’A 16 FAASAOINA MAI I TA’ELEGA I LE AMATAGA O LE TAUSAGA FOU
Ua ripotia mai i Niu Sila le fa’asaoina e le vaega a le ‘Surf Life Saving’ ia ni tagata se to’a 16 i le ulua’i aso o lenei tausaga ma ua tutusa lenei fuainumera ma le fuainumera o tagata sa lavea’iina i le taimi foi lea i le tausaga ua mava
E lata i le silia ma le 5100 itula sa galulue ai le au lavea’i a le ‘Surf Life Saving’, ia Tesema 31 ma le aso o le Tausaga Fou mo le lavea’iina o tagata. I le aso Kerisimasi ma le aso na soso’o ai, e to’a 11 tagata sa fa’asaoina mai i taelega, ae to’a 31,000 sa lapata’iina.
Na ta’ua e le fa’auluuluga o le ofisa o lo’o mataituina le saogalemu i sami ma vai, o Daniel Gerrard, e toatele o tagata e taumafai tulaga le saogalemu i vaitaimi faapenei. Ma e tusa ai ma a latou faamaumauga, e maualuga le fuainumera o tamaloloa papa’e, e sasi lava a latou faaiuga e faia i taimi o ta’elega i sami ma vai.