Ads by Google Ads by Google

TALA I VAIFANUA


O sui totino mammalu o le Laulauafono o le Koalisi taofia le Ulaula Tapa’a ma Tete’e i le Ma’i Suka i le Faleluasaga Ofu ma Olosega. Malo le galulue malo aua se lumana’i manuia o le Tupulaga Talavou. [ata: Leua Aiono Frost]

Pago Pago, AMERIKA SAMOA

 

ULUA’I MAFUTAGA KOALISI TOBACCO/DIABETES FALELUASAGA - TA’ALOGA FA’AEVAGELIA & SEMINA TIMA’I

 

E tasi le vaiaso atoa na matua mafuli ai le Koalisi o le Tapa’a & Ma’i Suka Ofu ma Olosega ina ia latou toe fa’atautaia fa’amae’a ai ona fa’aofi nisi o latou sui fou i le Koalisi Tuai ina ia lava tapena ma fa’atautaia lelei latou polokalama fa’aletausaga. Sa auai atu ai  nisi o sui iloga o le Ofisa Autu o le Tobacco Diabetes Coalition a Amerika Samoa i Faga’alu i lea lava fa’amoemoe. O sui na malaga atu sa auai le tamaitai fa’atonu fou Daphne Fale ma se tasi o lana aufaigaluega mamalu.

 

Na taua’aoina tusi pasi mo sui agava’a ina ua mae’a lea fonotaga taua, ma amatalia ai le faamoemoe maualuga o lea Koalisi malosi. O le latou feso’ota’iga ma tupulaga talavou o le Faleluasaga, Ofu and Olosega, na soso’o ai loa mo le tolu aso, ma o le fa’ai’uga nei o leatou fa’atasiga taua.

 

Mai le aso Faraile sa talimalo ai Olosega EFKAS, ma o le polokalama e amata mai i fa’atalanoaga ma le tupulaga talavou, faia fa’aevagelia ina ia tumau le fanau i le amio lelei ma ia mautu lo latou talitonuga e leai se mea e faigata i le Alii. O isi mea e mulimuli mai ai o ta’aloga o so’o se ituaiga ae maise lava o Volleyball ma Lakapi. O le polokalama lea sa tatala lava e fa’atulaga mai e le autalavou latou ua talimalo le latou aso fa’apitoa.

 

O le aso Toona’i sa fa’atulaga ai le fa’atautaia lea ma talimalo le EFKAS i Ofu ma o lea sa talimalo ai fo’i i latou i le Malae ma le Maota o le galuega i Ofu lea e galulue ai Rev. Ierome & Senira Ta’i’i. O le latou polokalama sa amatalia lava i le fa’amalositino Zumba, ia tausia lelei le soifua maloloina. Soso’o lea ma fetufa’iga ma tupulaga ma sa tofu sao ai le matagaluega o le Soifua Maloloina le Tamaitai tausima’i mo le Faleluasaga Mrs Clint. O le fetufa’iga ma le sui o le DHSS, Paolo Malaepule Mata’afa, atoa ai fo’i ma le folasaga sa tapena e le tamaitai fa’atonu o le Ofisa Autu o Koalisi o le Ulaula Tapa’a ma le Ma’i Suka i Amerika Samoa, Daphne Fale ma lona sui fesoasoani na malaga atu i le Luasaga mo lea fa’amoemoe taua.

 

O tima’iga uma lava o le taumafaiga lea ia ‘aua lava ne’i amata ona ulaula se tasi. Ia aloalo ese mai lea amio poo le masani e fa’atuputeleina ai fa’aletonu tau le soifua maloloina o lou tagata talavou. O le taumafaiga fo’i, ina ia le toe liua se tasi o ulaula tapa’a, ma ia taofia loa lena amio ona ua taugata tele le sikaleti, fa’aleagaina ai lou soifua maloloina, ma mama’i ai. O le isi itu o tima’iga, ia matua fa’aaoga tatau le taimi e fa’amalositino ma faia ai fe’au fa’aleaiga ina ia fa’aalu le afu o le tino, e mana’omia ona faia lea tulaga i aso ta’itasi, ia le maua ai i le ma’i suka ona ua na’o le tausami ma nonofo ae le fa’amalositino ia soifua maloloina ai.

 

I le va’aiga lautele i le Faleluasaga, e tele na’ua fe’au e fa’atino e matua ma fanau talavou, e tino lelei le tupulaga talavou e le so’ona mamafa o latou tino, ona e tele na’ua ta’aloga ma fe’au e faia i aso ta’itasi. Peita’i ua fa’ailoa i fa’amaumauga a le tamaitai tausima’i pasi o lo’o nafa ma le tausia lelei o le soifua maloloina o i latou e alaala i le Faleluasaga, “E si’isi’i pea i luga le aotelega o i latou ua maua i le ma’i suka ona e o atu i latou i Tutuila ma faia siakiga i le falema’i ma ua fa’amaonia ai lo latou po’ia i le ma’i suka. E toe fo’i atu fo’i, ua fa’atemutemu i fe’au ma gaoioiga e ao ina faia i totonu o aiga, ua mamafa atili ai tino ma ua maua fo’i i le soifua matutua, ua le toe gafatia ai ona fa’ate’a gofie mai le fa’asolo atu lava ina tumau le ma’i suka i o latou soifuaga. Peita’i o le tima’iga aoga tele i lenei vaitau, o le a’oa’o lea o le fanau talavou i le taimi nei, ia le toe so’ona tausami i le apainu ae inu le faguvai, ia to’aga e ta’a’alo ma fa’amalositino i fe’au masani ia fa’aalu le afu o le tino ma fa’aaoga tatau ai tausami sa tagofia, e tumau ai le tino paleni lelei.”

 

“Ua pa’ia fo’i mea tausami, ia aua le so’ona tausami i mea lololo ma ga’oa, ae ia fa’asupo tausami ma ia taumafai e atoa lelei le lima ituaiga o mea’ai paleni i ‘aiga e tolu o le aso e tasi. O le i’a ma le moa o a’ano manu fasi nei e aoga tele i le tino nai lo mea lololo ma mea’ai falai.”

 

O ta’aloga na fa’atautaia e le o ni fa’atauvaga ina ia matua fili ai se ‘au fa’apitoa a le faleluasaga, ae ua fa’atulaga nei ta’aloga ina ia mafai ona fefa’amasania’i atili le fanau, fa’afiafiaina i latou ma ia fa’atauva fa’atausala i latou i fa’agatama e fiafia i ai o latou olaga ta’a’alo. O le kitikiti le isi ta’aloga sa matua fa’aalia ai le ta lelei o nisi o le autalavou, ae le faigofie ona mautinoa poo ai le ‘au e malosi i nei lava fa’agatama i lea faatasiga. O le aso Lona tolu o le aso Sa lea ma sa fa’atulaga ai e talimalo le vasega o Autalavou ma ta’ita’i o talavou mai le Ekalesia AOG ma le SDA ma sa iloga ona vi’ia ai le Atua ona o fa’aevagelia a le fanau uma o le Faleluasaga. Na faia le fa’atasiga i le Malumalu i Olosega. O le aso lona fa o le fa’atasiga ua faia loa le filifiliga o sui mai au talavou EFKAS i Olosega, to’a 4 sui mai le Ofu EFKAS ma le 2 sui mai le AOG ma le 2 Sui mai le AOG ae fa’aalia ai latou tomai i le Aganuu a Samoa i lauga ma isi mea uma sa fa’atulaga e fa’atino aga’i i ai le latou aso fa’apitoa.

 

Ua mae’a nei lea fonotaga ma ua tapunia aloaia fo’i le mafutaga ua taliu mai fo’i sui mamalu o le Koalisi Autu o le Ulaula Tapa’a ma le Ma’i Suka sa malaga atu i le Faleluasaga, ma o le a fa’aauau pea ona galulue Koalisi nei i o latou itumalo atofa ina ia mautinoa o lo’o tima’ia pea le tupulaga ma le mamalu lautele ia taofiofia mai le ulaula tapa’a ma le Ma’i Suka ia fa’aititia le faitau aofai o i latou e a’afia ai le soifua.

 

TATALA PEMITA MO TAGATA FAIGALUEGA KAMUPANI STAR KIST

 

O le taimi nei o lo’o tumau pea le taofiga o Pemita e talosagaina ai nisi e fia malaga asiasi mai i Amerika Samoa mai Samoa le usoga. Peita’i talu mai lea fa’asa i le nofoaiga a Kovana Lolo Moliga, e le’i toe tatalaina pea lena itu o le fa’asa. 

 

Ae o le taimi nei, ua fa’alauiloa mai e le afioga Kovana Lemanu P.S. Mauga, o lo’o ua tatalaina le avanoa mo pemita e talosaga mai mo tagata e fia malaga mai e faigaluega tumau mo le Star Kist Samoa lea ua fa’aigoaina o le Guest Worker Program. O se fa’aiuga lenei o le fonotaga fa’apitoa sa faia a Kovana Lemanu Mauga ma ta’ita’i o le pulega o le Kamupani I’a a le Star Kist.  

 

O lo’o feagai lava le Kamupani I’a a el Star Kist ma fa’aletonu tau tagata faigaluega tumau, talu mai le vaitau na maua ai stimulus tetele e tagata faigaluega ma o latou aiga. Ua matele ai ina nonofo le fa’anoi nisi mai galuega, ao nisi ua saili galuega ese mai le kamupani ma ua fiafia ai e faigaluega fa’avaitaimi o le Covid-19 ae fa’atalale i le avanoa faigaluega i le Kamupani I’a e fa’amama i’a ma isi avanoa faigaluega ua avanoa nei.

 

O le taimi nei la ua manatu ai le Kamupani I’a ina ia tu’u atu le avanoa i nisi mai Samoa e fia faigaluega ai i’inei ma avea ma tagata faigaluega mo le Star Kist e fa’apa’aga fo’i ma le Kamupani i le tapenaga o latou pepa faigaluega. O le a i ai aiaiga tamau o lea Konekarate fa’afaigaluega ai i le kamupani I’a.

 

E pei lava ona fa’asalalauina muamua i le tatou nei nusipepa ua fa’ailoa ai o le Tulafono Tau Guest Worker na pasia ma ua fa’amalosia i Amerika Samoa ua tuuina ai le malosi’aga i le Ofisa o le Loia sili latou te fa’atagaina ai pemita mo nisi e fia malaga mai i Samoa e faigaluega mo le na’o le Kamupani I’a lava a le Star Kist.

 

O i latou e mafai ona talosaga mai ma e talia o e na fananau ma soifua a’e i le Malo Tuto’atasi o Samoa, ma e ulufale mai i Amerika Samoa e fa’aaogaina ai le Pemita ua aiaia mo le Guest Worker Program.

 

Ua fa’ailoa mai, o le taimi nei o lo ua talia nei la pemita talosaga mo le Guest Worker i le Star Kist ma e tauau e mae’a loa le masina o Iuni, ona maua lea o se avanoa e toe fa’atulaga ai sifi e lua a le Kamupani I’a, pe a lava o latou tagata faigaluega.

 

TALANOAINA PEA OMIGA FA’ALEMAFAUFAU E A’AFIA AI FITAFITA TUAI MALOLO POO VETERENI

 

O le fonotaga fa’apitoa a le vasega o Vetereni uma i Amerika Samoa ma sui foma’i fa’apitoa o loo tautuaina le vasega o fitafita tuai ua litaea mai tiute fa’amiliteri sa tautua ai, ua talanoaina ai le tele o a’afiaga o le mafaufau o lo’o omia ai le soifua aga’i i luma o fitafita ae maise lava i latou sa aofia i taua ma nofoaga o vevesi a’o tautua.

 

Ua molimau nisi e le faigofie ona fa’agalo filemu nisi o mea sa oo i ai lo latou soifua a’o tautua mai tafa o taua. O mea sa va’ai i ai mata ma aofia ai i latou a’o tautua, o mea e le faigofie ma e le toe fia talanoa i ai, ae silisili ona faigata ona fa’agalo, ae toe soifua fa’atasi ai ma latou pelega i mafutaga fa’aleaiga.

 

“O le faatalanoaga lenei, o le toe taumafaiga a le Veterans Affairs ia mafai ona fa’autagia e le mamalu o aiga ma le atunuu lautele, ona ola feso’ota’i lelei pea ma tatou fitafita tuai pe a mae’a mai latou tautua, ia tatou malamalama lelei i a’afiaga sa i ai i latou, ua tumau le tele o nei a’afiaga i o latou mafaufau, o nisi e matua le toe mafaia lava ona toe fa’afoi i tua o latou tagata e pei o le mea sa i ai a’o le’i avea ma fitafita o taua. E ao ia i tatou uma ona la’ei i le onosa’i, ma ia malamalama i mafuaga o lo latou faapea ai i taimi o tou mafutaga fa’aleaiga.”

 

O se tala lea a le tamaitai foma’i sa mua’i tautalagia lea a’afiaga i o tatou sui Vetereni.

 

“O le PTSD o lo’o matele ina faigata taofiofi ai le ita o fitafita tuai, e le mafai ai ona onosa’ia e nai a latou pelega mafutaga ma i latou o vetereni o taua, ma ua avea ma se fa’anoanoaga loloto ma mamafatu i le vasega o fitafita tuai. Pau le mea e ao ina mautinoa e le pa’ia o aiga ma pele a i latou o fitafita tuai nei, E alolofa tele i latou ia te outou.”

 

Ua i ai nisi o fitafita o a’afia i le PTSD ua latou tula’i ma molimau i a latou fonotaga nei, e fa’ailoa atu ona mafati’aga mamafatu ona o lona naunau i lona aiga ma ana pelega, ae maua fo’i o ia i lea ituaiga o fa’aletonu ma ua avea ma se mea e fa’anoanoa ai o ia i le tele o taimi.

 

I le tautalaga a le alii talavou o Tamiano Gurr i lea lava fonotaga e talanoaina ai omiga faalemafaufau i tupulaga talavou, sa tula’i ai lenei ali’i talavou ma ia fa’asoa mai, “Le mamalu o matua ma Faia’oga, ia fa’alogo i lagona o fia fa’ailoa mai e le mamalu o fanau talavou. O vaitau sa soifua ai outou e le o toe tutusa ma nei vaitau o le telea’i o mea eseese, ma o lo’o taumafai le fanau e fa’autagia nei mea fou, ma ua fa’apea fo’i ona toso i tua i le tele o mea o manana’o ma fa’amuamua mai e matua e tatau ona usita’ia e fanau, ua omia atili ai le soifuaga o fanau talavou. Fa’amolemole ia faalogo lava i o latou lagona fa’aalia.