Ads by Google Ads by Google

Talosaga pea le malo i le atunu’u e agai e fai a latou tui puipui COVID-19


[ata: foa'i]
ausage@samoanews.com

Pago Pago, AMERIKA SAMOA

 

O lo o faaauau pea le talosagaina e le malo, tauala mai i le Komiti Faafoe o loo gafa ma puipuiga o le faama’i o le COVID-19 o le mamalu o le atunu’u, ina ia agai e faia tui puipui i nofoaga eseese ua mae’a ona tapena e le Matagaluega o le Soifua Maloloina faapea ai le Falema’i o le LBJ, ina ia mautinoa ua malu puipuia le atunu’u atoa mai lenei faama’i mata’utia.

 

O le tolu ai lenei o vaiaso sosoo o loo faaauau pea ona talosaga mai le Komiti Faafoe i taimi o fonotaga ma Tusitala, mo matua ina ia ave le latou faamuamua i le malu puipuia o fanau ma le aiga atoa, e ala i le faia lea o tui o tagata uma i totonu o le aiga. 

 

O le fonotaga ma Tusitala i le vaiaso na tea nei na auai sui o le Komiti Faafoe o loo gafa ma le puipuia o le atunu’u mai le faama’i, e aofia ai le Taitaifono, le afioga i le Lutena Kovana ia Talauega Eleasalo Ale; o le afioga i le Maoputasi ia Mauga Tasi Asuega; o le Pulesili o le Falema’i o le LBJ ia Faumuina John Faumuina; Foma’i Sili o le LBJ ia Dr. Iotamo Saleapaga, faapea ai sui o le Matagaluega o le Soifua Maloloina.

 

Talu mai le masina o Tesema o le tausaga na te’a nei na amata ai ona faagasolo tui puipuia mo le atunu’u, e to’a 25,298 le aofa’i o tagata ua mae’a ona fai a latou tui puipui, pe tasi poo le lona lua fo’i, tusa lea o le 53.4% o le faitau aofa’i o le atunu’u.

 

Mai le aofaiga o le atunu’ ua mae’a ona faia a latou tui ta’i tasi pe lua fo’i, ua manino mai ai, e le o taitai oo le aofa’i o tagata e tatau ai ona malu puipuia Amerika Samoa pe afai ae ulufale mai le siama i o tatou laufanua. E mana’omia le tatau ona oo atu i le 70-80% le aofa’i o tagata e fai tui ina ia mautinoa ai ua malu puipuia le atunu’u atoa mai le faama’i.

 

E to’a 22,372 le aofa’i o i latou ua mae’a ona faia tui puipuia e 2 (Moderna & Pfizer) o loo manaomia, poo le tui e tasi o le Janssen, tusa lea o le 74.2% o le faitau aofa’i o le atunu’u, ma le to’a 1,584 o i latou ua mae’a ona faia a latou tui puipuia ta’itasi i le tele o masina ua tuana’i, ae lei oo atu lava e faia a latou tui lona lua.

 

Ua manatu le malo e faia se isi auala ina ia faatosina mai ai le atunu’u e faia a latou tui puipui.

 

O lea auala e pei ona saunoa Talauega, o le faia lea o se lulu e agavaa ai na o tagata ua mae’a ona faia tui puipui, ae maua e le tagata se faailoga tupe. O lea metotia, o se taumafaiga ina ia unaia ai tagatanu’u e faia tui puipuia. E le i mautu mai se taimi e faatino ai lea polokalame, peita’i na saunoa le afioga i le Taitaifono o le Komiti Faafoe, o le a faamautu mai i se taimi o i luma lenei fuafuaga.

 

O le fonotaga a le Kapeneta i le 2 vaiaso talu ai na faalauiloa ai e le afioga i le ali’i Kovana ia Lemanu Peleti Sialega Mauga lenei mataupu, ma taua ai le faamatu’u mai e le malo o le vaega tupe e $250,000 e faatupe ai lenei fa’amoemoe. 

 

Ina ua maua avanoa o isi sui o le Komiti Faafoe e tulei saunoa ai, sa latou talosagaina ai loa le atunuu lautele ina ia faatino a latou tui puipuia ina ia mautinoa ua malu puipuia Amerika Samoa.

 

Saunoa le ali’i foma’i ia Dr. Tufa e faapea, o le taua o le tui puipuia, e mautinoa ai le saogalemu o tagatanu’u i totonu o le atunu’u. Sa ia aumaia le faafitauli o loo aafia ai le malo o Fiti i le taimi nei, lea ua silia i le to’a 20 le aofa’i o tagata ua maliliu i le faama’i, ma le faitau afe afe ua faamaoia le aafia i le siama.

 

E mafua lea tulaga e pei ona saunoa Dr. Tufa, e na o le 30% o le faitau aofa’i o tagatau’u o Fiti ua mae’a ona faia tui. O le to’atele o tagata aemaise lava i latou e nonofo i nu’u tua, e lei faia a latou tui. 

 

Faatusatusa i le malo o Isaraelu lea fo’i ua sosolo ai le siama fou o le faama’i e taua o le Delta variant, e ui o lea ua i ai le siama i totonu o le atunu’u, ae le o i ai lava se isi ua maliu, ona e lata i le 90% o le faitau aofa’i o le malo o Isaraelu ua mae’a ona faia tui puipui.

 

Mo sui o fanau e i le va o le 12-15 tausaga le matutua, o loo faagasolo pea lava i le taimi nei le faataunu’uina. Ua fautuaina matua ina ia tapea atu pepa e moomia mo fanau e pei o numera o le falema’i faapea ai ma se pepa e faamaonia ai fanau. 

 

Ae mo i latou o loo fia faia tui puipui poo isi fo’i o loo fia faauma tui taitasi o loo totoe, e manaomia le tauaao atu o numera falemai ma le pepa e faamaonia ai ua mae’a ona faia le tui muamua.

 

Na faalia e le afioga a Faumuina le lava sauni o le Falema’i o le LBJ i soo se taimi e sao mai ai le faama’i i le atunu’u. E le gata ua mae’a ona saunia moega ma masini i totonu o potu ua faapitoa, ae ua i ai fo’i pusa aisa tetele ua sauni ma tapena mo tino maliu.

 

Na faamanino e le afioga a Faumuina e faapea, ua mafua ona tapena faapea le Falema’i, e i ai lona talitonuga e to’atele tagata o le atunu’u e maliliu ma aafia pe afai ae ulufale mai le faama’i.

 

E ui ua tapena le falema’i, ae le o i ai se lagona o Taitai ma le Pulega o le Falema’i e aafia Amerika Samoa i le siama. I lo latou talitonuga, e sili lava le puipuia nai o le tau togafitiga.

 

Saunoa atili Faumuina e faapea, sa i ai foi le taimi na talanoaina ai e le Komiti Faafoe se manatu i se taimi ua tuana’i, ina ia faia loa se auala e sao mai ai le siama i Amerika Samoa, sei vaavaai poo le a le ituaiga aafia e aafia ai le atunu’u, ina ia lagona ai e tagata le taua o le latou talaiga o loo fai nei, e tatau ona faia tui puipui. 

 

Na toe fetuuna’i la latou faasoa ma manatu ai, ia malu puipuia pea Amerika Samoa ina ia aua nei aafia i lenei faama’i mata’utia.

 

MALAGA A VA’ALELE

 

Ua i ai le faamoemoe o le faaiuga o le masina lenei o Iulai e faamuta ai loa malaga faapitoa mai Hawaii o loo tapena ma faatulaga e le malo. Saunoa Talauega e faamanino e faapea, o le malaga lona 6 lea na faatoa mae’a atu nei i le aso 16 o Iuni, e to’a 240 le aofa’i o le pasese na malaga mai ai. O le vaiaso na te’a nei na toe tatala uma ai i latou nei i maota ma laoa. O suiga sa faia ua faamaonia le leai o se isi e aafia i auga o le faama’i.

 

O le aso 9 o Iulai, o le aso Faraile lea o le vaiaso nei ua faamoemoe e taunu’u mai ai le malaga lona 7 mai Hawaii. O loo faagasolo pea lava i le taimi nei ona aga’i atu tagata o le atunu’u i Hawaii mo le lesitalaina o latou suafa ina ia mafai ai ona malaga mai i lenei malaga.

 

Ae mo le aga’i i luma, o le masina o Aokuso lea ua faamoemoe e tatala ai loa malaga i le va o Hawaii ma Amerika Samoa, i lalo o le faatautaiga a le Kamupani va’alele a le Hawaiian Airlines. Na faamanino e Talauega, e ui o lea ua i ai le fuafuaga a le Kovana ma le malo e toe tatala malaga a va’alele, peita’i e le faapea e vave ona toe fo’i le tele o malaga a va’alele e pei ona masani ai ao lei tula’i mai lenei faama’i. O loo i ai le fuafuaga pe na o le ta’i 2 lava malaga a vaalele i le masina, fuafua lava i le manaoga e tula’i mai.

 

Mo malaga i le va o Samoa e 2, o le ogatotonu o le masina lenei ua faamoemoe le malo e toe amata ai ona tatala malaga a vaalele. E tumau pea aiaiga ma tuutuuga mo nei malaga, aemaise lava le faamalosia o le faia o tui puipuia, atoa ai ma le umia o pepa e faamaonia ai ua mae’a ona faia le tui o se tagata e fia malaga.

 

O le a faaitiitia i le na o le 2 i le 3 malaga a le vaalele i le vaiaso i le va o Samoa ma Amerika Samoa, o le a mafai fo’i ona ave ai uta ma faamomoli e pei ona masani ai i taimi ua mavae.