Fuafua tupe fa’asili a le malo tausaga faaletupe 2022 - tupe lotoifale
Pago Pago - AMERIKA SAMOA
E tusa ai ma faʻamaumauga tau tupe e leʻi suʻesuʻeina, na faʻaalia ai e le afioga i le Kovana Sili, Lemanu P. S. Mauga, o loʻo valoia e le Malo o Amerika Samoa se faʻasili i tupe maua lotoifale mo le tausaga tupe 2022 - lea na faʻamuta i le aso 30 o Setema, 2022.
E le gata i lea, o tupe maua na aoina e le malo, pe a faatusatusa i le paketi, mo le tausaga tupe o lo o i ai nei 2023, lea na amata ia Oketopa 01, 2022, e i ai foi le fa’asiliga, e pei ona saunoa le alii kovana i lana saunoaga i le taeao o le Aso Gafua i le tatalaina o le Nofoaiga Lona 38 a le Fono Faitulafono, lea sa soofa’atasi i le Fale Laumei i Utulei.
O le vaega o le saunoga a le kovana, sa fofogaina i le gagana Samoa, ma sa ia fa’alauiloa ai se otootoga puupuu o tulaga tau tupe a le malo mo le tausaga faaletupe 2022, ma fai mai e tusa ai ma faamaumauga tau tupe e lei su’esu’eina, o loo vaavaai ai le malo i se tupe faasili e $1.7 miliona i le atunuu.
Na ia faamalamalama e $122.8 miliona sa fuafua i le tausaga faaletupe 2022 mai tupe maua lotoifale ae o tupe faaalu e tusa ma le $121.1 miliona. Saunoa le kovana, o le a tu’uina atu le ripoti atoa o tupe i le Fono pe a mae’a le su’etusi.
Na taua e Lemanu e fa’apea, e ui i le tele o lu’itau sa feagai ma Amerika Samoa i le tausaga na te’a nei - e pei o le salalau atu o le fa’ama’i o le COVID-19 i totonu o le atunu’u - o le tumau pea o le soifua maloloina o le malo i le itu tau tupe sa mafai ai ona fa’atumauina lelei le aoina o tupe maua.
I le lipoti fa’apitoa a le malo i le gagana Peretania, sa tufatufaina i le Fono Faitulafono, sa fa’ailoa ai e le kovana, e faapea, “o loo malosi ma lelei le tatou tupe aoao” i le faaiuga o le tausaga faaletupe 2022.
“E ui i le vevesi totonu o maketi o le lalolagi o lo o fa’aauau pea ona fa’aoso le fa’afoliga o se fa’aletonu e ono tula’i mai, o lo’o fa’aauau pea ona mautu ma olaola le tatou tamaoaiga i totonu o le atunu’u,” o le fa’aaliga lea a Lemanu.
Sa fa’ailoa foi e le kovana le tulaga tau tupe mo le kuata muamua o le tausaga faaletupe 2023 mo le vaitaimi o Oketopa 01 e oo atu ia Tesema 31, 2022.
“E ui lava ina tauivi le tamaoaiga o le lalolagi ma tulaga lamatia o le le mautu o faiga faaupufai ma le le mautonu o maketi, ae o lo tatou tamaoaiga i totonu o le atunuu o loo tumau pea ona o le alualu i luma,” o le saunoaga lea a le alii kovana, ma na ia maitauina ai le fuafuaina o tupe faaalu a le malo mo le kuata muamua o le tausaga tupe 2023 e tusa ma le $29 miliona.
“A fua i le tulaga o lo’o i ai nei, o lo’o fuafua e maua le $1 miliona fa’asili ma ausia la matou tautinoga i le paketi paleni i le fa’ai’uga o le tausaga tupe 2023. E i ai fo’i lo matou talitonuga o le a fa’aauau pea ona una’ia a matou tupe maua i tulaga gafataulimaina,” o le saunoaga lea a le alii kovana.
Na taua ai e le alii kovana e faapea, “i le faaiuga o le tausaga lona lua o le faigamalo, na feagai ai Amerika Samoa ma luitau e lei tupu muamua i le lalolagi ma o loo faaauau pea ona aafia ai o tatou olaga i le teritori”.
"O lona uiga, o le faʻamaʻi COVID-19 ma ona suiga fesuisuiaʻi na oʻo atu i le Pasefika ma soli ai o tatou matafaga," o lana tala lea. “A o tatou faavauvau i le maliliu o tagata o aiga, uo, ma e pele ona o le COVID-19, ua tatou laki ona o a matou tui na faaitiitia ai aafiaga o le taufaamatau.”
E fa’afetaia e le ali’i kovana le galulue malosi a le vaega o le COVID-19 Task force, o tagata faigaluega o le soifua maloloina ma tagata muamua e tali atu i le puipuiga ma le fa’asaoina o soifua ma toe fa’afo’i le tulaga masani i le teritori.
“O le fa'atasi ai ma le fa'amata'u mai o suiga o le tau, e matua'i mana'omia lava ona tatou a'oa'oina mai lesona na a'oa'oina ma fa'ata'ita'iga sili e fausia ai se nu'u saogalemu, soifua maloloina, ma sili atu ona maufetuuna'i."
Na fa’aalia e Lemanu le agaga fa’afetai ia i latou uma na tali atu i le vala’au ina ia avea ma sui o le komiti Iloilo o le Fa’avae, atoa ai ma i latou na filifilia e avea ma sui o le Fono Fa’avae lona ono i le tausaga na te’a nei.
E ui o le faʻamaʻi na tulaʻi mai ai luitau ma faʻatuai i le iloiloga o le Faʻavae -- na faʻaogaina e taʻitaʻi, tagata faigaluega ma tagata o le atunuʻu tekinolosi ma tuʻuina atu le taimi, taumafaiga, ma punaoa e aʻoaʻo ai ma faʻamalosia tagata lautele e auai i nei talanoaga taua, o le tala lea a le kovana.
“O mataupu tau pulega a le tagata lava ia, tulaga tutusa faaupufai, ma suiga tau pulega sa i luga o le palota. I se faigapalota iloga i le vaeluagalemu, e sefulutasi teuteuga fa'avae na fa'atula'iina ma e lima na i'u ina pasia i le finagalo o tagata," o lana tala lea.
Na ia fa’amatala e fa’apea, “o lo’o fa’ailoa mai ai taunu’uga o a tatou taumafaiga tu’ufa’atasi e fa’amalosia ai lo tatou tamaoaiga ma fa’aleleia atili ai le soifuaga mo Amerika Samoa”.
“E ui ina tele mea ua ausia i le 2022; matou te iloa le mea moni o lea faatoa amata la tatou galuega, ma o le tele o galuega o loʻo tumau pea i luma. Matou te naunau e fa’aleleia polokalame ma auaunaga a le atunu’u a’o matou taumafai i le fausiaina o se faigamalo e sili atu ona tali atu i mana’oga o le tatou nu’u ma fausia se fa’avae e mafai ona ola manuia ai tupulaga i le lumana’i,” o se vaega lea o le saunoaga a le kovana.
Fa’ailoa e Lemanu lo la agaga fa’afetai ma le lutena kovana, Talauega Eleasalo Ale, i ta’ita’i o ekalesia, ta’ita’i o le teritori ma sui o le Fono, Fa’amasino, ta’ita’i o nu’u, fa’alapotopotoga, fa’alapotopotoga tumaoti, malo fa’alotoifale, pa’aga feterale, ma sui o le atunu’u sa faaaoga lo le taimi ma taumafaiga e fausiaina ma le faatamaoaigaina o lo tatou Teritori.