Ads by Google Ads by Google

Leai se faasalaga faa falepuipui mo le ali’i sa avea ma Leoleo malo

ausage@samoanews.com

E leai se faasalaga faa falepuipui na tuu atu e le Fa’amasinoga Maualuga faasaga i le ali’i sa avea ma Leoleo lea na ta’usala i lona faataga lea o se alii pagota e sola i tua mai le Toese, sei vagana ai le faaaoga e le Fa’amasinoga o aso e 72 na taofia ai o ia i le Toese a o faatalitali ai le faaiuga o lana mataupu e fai ma ana faasalaga i lenei mataupu.

 

O le vaiaso na te’a nei na tula’i ai le susuga a Tuluiga Richard Salanoa i luma o le Fa’amasinoga Maualuga mo le lauina o lana fa’asalaga. Sa tula’i mo ia le ali’i Loia Fautua lagolago ia Rob McNeill, ae o le tama’ita’i Loia Sili lagolago ia Laura Garvey na tula’i mo le malo.

 

Na ulua’i tu’uaia e le malo le ua molia i moliaga o le faataga o se pagota e sola i tua mai le falepuipui, faapea ai ma le solitulafono o le taumafai e ufiufi le solitulafono a se tagata.

 

Ae i lalo o se maliliega na sainia e le ua molia ma le malo, na malie ai le ua molia e tali ioe i le solitulafono o le faataga o se pagota e sola i tua mai le falepuipui.

 

I le tali ioe ai o Salanoa i le solitulafono e pei ona ta’usala ai o ia, sa ia ta’utino ai e fa’apea, i le po o le aso 3 o Mati, 2019, e le gata na ia faataga le ali’i pagota o Manu Lefatia e sola ese mai le Falepuipui le Tumau i Fagatogo sa taofia ai o ia, ae sa ia faatonuina fo’i alii pagota e to’alua sa totoe ai i totonu o le sela e tapena lelei le moega o Lefatia ina ia foliga mai ai o lo o moe pea lava o ia i luga o lona moega, ae le iloa ua leai se isi, ua sola.

 

Ina ua maua le avnaoa a le ua molia mai le Fa’amasinoga, sa ia faatoese ai loa e tusa ai o lana solitulafono. Sa ia taua lona salamo e tusa ai o lana solitulafono, na te le toe faia se isi solitulafono i le lumana’i.

 

Na talosaga lana loia fautua mo se faasalaga faanofovaavaaia, e le aofia ai se faasalaga faa falepuipui. E tele itu lelei e faatatau ia Salanoa ma faailoa e le ali’i loia fautua ia McNeill i le Fa’amasinoga.

 

Sa ia taua e fa’apea, o Salanoa, o se ali’i sa tautua i vaega ‘au a le malo tele, faapea ai lona tautua i le malo o Amerika Samoa e ala i le galuega Faa Leoleo. O ia o se tagata sa tautua ma le faamaoni i lona aiga ma le malo, na te le i solia foi se tulafono i tausaga uma o lona olaga, se’i vagana ai le mataupu e pei ona ta’usala ai nei o ia.

 

E ui sa ia faataga se alii pagota e sola i tua mai le falepuipui, peita’i e talitonu McNeill, e le matuia tele le gaioiga sa faia e le ua molia, e le o se gaioiga fo’i e ono lamatia ai le saogalemu o tagata lautele.

 

Na faailoa e McNeill i le Fa’amasinoga, e le o toe avea Salanoa ma Leoleo talu mai le taimi ne molia ai o ia e le malo, ae ua galue nei o ia o se tagata maulu i le sami (diver), mo se Kamupani Tumaoti o lo o galulue faa konekarate ma le Pulea o Fesootaiga a Amerika Samoa (ASTCA), mo le vaavaaia o le uae’a o fesootaiga o lo o taoto i lalo o le sami (fiber optic cable), ina ia mautinoa e tumau pea le tulaga lelei o le uaea o fesootaiga.

 

Na fesili le afioga i le ali’i Fa’amasino ia Fiti Sunia ia McNeill, poo a tonu galuega a le ua molia e fa’atino i lana galuega fou lea ua galue ai nei. Na faamanino e McNeill, o Salanoa, faatasi ai ma isi alii Amerika Samoa ua maua tusi pasi i le galuega o le maulu i le sami, mo le siakiina lea o le uaea o fesootaiga ina ia mautinoa o lo o tulaga lelei.

 

Na taua atili e McNeill, o se tasi lenei o galuega e seasea maua ni tagata Amerika Samoa e fia galulue ai, ona o le faigata ona fa’atino, peita’i ua manatu Salanoa e ofo atu lona ola ma lona tomai i lea galuega e avea o se auala e tautua ai mo lona atunuu aemaise lona aiga.

 

E le i tete’e Garvey i le talosaga mo se faasalaga faanofovaavaaia, ae sa ia taua e fa’apea, e ui i le matuia o le gaioiga sa faia e Salanoa, ae agava’a o ia mo se faasalaga faanofovaavaaia.

 

A le i tuuina mai le faaiuga mo Salanoa, na maua le avanoa e toe faatepa ai e le Fa’amasinoga itu e lua o lenei mataupu i mau faamaonia sa sauni le malo e folasia pe ana faapea e taunu’u se faamasinoga autu o lenei mataupu.

 

E pei ona taua e le Fa’amasinoga, o le mataupu faasaga ia Salanoa na alia’e mai ina ua maua e Leoleo le ripoti, e le o i ai le ali’i pagota o Lefatia i totonu o le sela o lo o loka ai o ia ma isi alii pagota e to’alua i le nofoaga autu a le Ofisa o Leoleo i Fagatogo.

 

O le aso e pei ona taua e le malo, na tofia ai Salanoa e tiute i le vaavaaia o alii pagota sa i totonu o le sela le tumau i Fagatogo. O pagota sa i ai e aofia ai Lefatia; Ioane Faimata ma Povi Siatiu. O Salanoa na tiute mai le 6a.m i le taeao ae faamoemoe e manava i le 2p.m. i le afiafi, peita’i, na mana’o Salanoa e toe galue atu i le sifi lea e amata atu i le 2p.m ae manava i le 10p.m.

 

I le va o le o le itula e 9 ma le itula e 10 i le po lea, na sau ai le ripoti o Lefatia ua sola i tua mai le sela. E toatele Leoleo na tofia e tiute i le sela i le taimi lea e vaavaai ai pe toe fo’i atu i totonu Lefatia. E le i umi ae vaaia e Leoleo se tagata ua savali mai i le auala o loo ui i luga i Fagatogo. Ina ua taunu’u mai le tagata, na iloa ai, o Lefatia.

 

Ina ua fesiligia e Leoleo ia Salanoa e uiga i lenei mataupu, sa ia ta’utino ai lona faataga o Lefatia e alu i tua e vaai lana uo tama’ita’i mo le tasi le itula ona toe fo’i atu ai lea i totonu. Na taua atili e le ua molia i Leoleo lona faia o lea faaiuga ia Lefatia, ona o lona alofa i le tauaanau soo o ia mo se avanoa e alu ai i tua e feiloa’i ma lana uo tama’ita’i toe fo’i atu ai i totonu.

 

Na faailoa e Sunia ia McNeill e fa’apea, e matua tete’e lava le Faamasinoga i lana faafinauga lea sa tuuina atu, fai mai e le matuia le gaioiga sa faia e Salanoa, o lona faataga lea o le alii pagota e sola i tua.

 

Soo se pagota lava e sola i tua mai le falepuipui e pei ona saunoa Sunia, e tasi lava le manatu e oso ane i lona loto, o le faatupu lea o le vevesi ma faatino se isi solitulafono.

 

Na ioe le Fa’amasinoga, o Salanoa o se tagata sa tautua ma le faamaoni i soo se galuega sa tiute ai, ae o le mataupu e pei ona molia ma ta’usala ai o ia, o se mataupu na tula’i mai i luga o lona faatamala atoa ai ma lona manatu mama i le mea sa ia faia.

 

E 5 tausaga na manatu le Fa’amasinoga e faasala ai le ua molia i le Toese, peita’i ua faamalumalu le tuliina o lea faasalaga, ae o le a nofovaavaaia ai o ia mo le 5 tausaga i lalo o tuutuuga e ao ona ia usita’i i ai.

 

E 20 masina na te tulia i le Toese, peita’i ua manatu le Fa’amasinoga, o le a fa’aaoga aso e 72 lea na taofia ai o ia i le Toese ao faatalitali ai lana mataupu e avea ma ana faasalaga, o le paleni o lo o totoe ai, o le a taofia lona tuliina sei vagana ua tuuina atu se isi poloaiga a le Fa’amasinoga.

 

Ua poloaina fo’i le ua molia e totogi lana salatupe e $3,000 i totonu o le ulua’i tasi le tausaga o lana nofovaavaaia.

 

O le fautuaga mulimuli a le Fa’amasinoga ia Salanoa e faapea, “Salanoa, e te le toe maua faalua le avanoa lea ua tuuina atu ia te ia, afai e te ologia le Faamasinoga i se taimi o i luma, ona le fiafia ai loa lea o Faamasino uma nei ia te oe.”