Ads by Google Ads by Google

Pago Pago, AMERIKA SAMOA


[ata: foa'i]
ausage@samoanews.com

Pago Pago, AMERIKA SAMOA

 

E ui o lea o lo o faaolooloma’au pea le malo ma talosagaina le mamalu o le atunu’u i le ala maualalo ina ia faia tui puipuia mo le faama’i oti o le COVID-19 e pei ona pagatia ai le lalolagi atoa talu mai le tausaga na te’a nei, ae i ai le talitonuga e ono tuuina mai e le malo se poloaiga i se taimi o i luma e faamalosia ai loa le atunu’u atoa ina ia faia tui.

 

O se saunoaga faamalamalama lea mai le afioga i le Taitaifono o le Komiti Faafoe o le Puipuiga o le KOVITI-19, le afioga i le Lutena Kovana ia Talauega Eleasalo Ale i se feiloaiga ma Tusitala i le vaiaso na te’a nei, e tau faamanino ai lenei mataupu.

 

Ina ua fesiligia le Taitai i se gaioiga a le malo e tatau ona faia pe afai e faateletelegese pea le mamalu o le atunu’u mai le faia o a latou tui puipui, na saunoa ai Talauega e faapea, e i ai le taimi e la’a atu ai loa le malo e faatino lana pito laau i lalo o le tulafono.

 

“E i ai le taii e faamalosia ai loa e le malo le atunu’u atoa e aga’i e faia tui puipuia mo le faama’i oti ua pagatia ai le lalolagi. O loo faaaloalo atu pea le malo i le taimi nei ma faaoloolomaau i le mamalu o le atunu’u e afifio e faia tui puipuia mo fanau faapea aiga ina ia malu puipuia tagata uma, ae afai loa e faatuatuai lava le atunu’u, ona se’e loa lea o le malo e fa’aaoga lona malosi i lalo o le tulafono,” o le saunoaga manino lea a Talauega.

 

E le i faamanino e Talauega le uiga loloto o lana saunoaga, pe i ai se tulafono e ono mafai ona molia ai se tasi i lona le usitaia o le poloaiga e faataunu’u ai tui puipuia.

 

Ae pei ona faailoa i le fonotaga ma Tusitala mafua’aga ua ala ai ona faatuai nisi o le atunu’u e faia a latou tui puipuia, ona o faamatalaga ua faasalalau solo e nisi o le atunuu aemaise lava i latou o loo afifio ma papa aao i atunu’u i afo, ua latou fautuaina ai o latou aiga i Samoa nei e aua nei faia a latou tui puipuia, ona ua i ai tagata ua maliliu e mafua mai i le tui.

 

O nisi o nei faasalalauga ua molimauina i luga o fesootaiga faaonaponei (social media), e le gata ua faia ai faamatalaga e lapataia ai uo ma aiga i tagata ua maliliu ona o le tui, ae ua i ai fo’i ata video sa pu’eina e nisi o tagata o le lalolagi ua fa’aaoga e nisi o tagata Samoa e lagolagoina ai la latou mau, ma faapea mai ai ua i ai tagata ua maliliu i le tui.

 

Na faamanino e Talauega e faapea, e tele mafua’aga eseese e tatau ai ona faamalosia le atunu’u e fai tui puipuia. E le gata e puipuia ai le saogalemu o le aiga ma le atunu’u, ae le mafai fo’i ona toe malaga ese atu se tasi ma le atunu’u, poo se tasi fo’i e fia ulufale mai i le atunu’u pe afai e lei faia sona tui.

 

“Ua i ai le fuafuaga a le afioga i le ali’i Kovana ia Lemanu Peleti Palepoi Sialega Mauga, a oo atu i le taimi e faamalosia ai tagata malaga ona faia tui, e foliga mai o le taimi fo’i lea laa faamalosia ai loa ma tagata faigaluega uma a le malo ina ia faia a latou tui, sosoo ai loa ma le faia o se auala e faamalosia ai fo’i isi tagata faigaluega mai pisinisi tua seia oo atu lava i le atunu’u atoa e tatau ona faia tui puipuia,”o le saunoaga lea a le afioga a le Taitaifono.

 

Saunoa manino fo’i Talauega e faapea, “Masalo e i ai ala o le tulafono e faa faigata ai tulaga nei, aemaise lava o le faamalosia o tagata faigaluega, ae o loo tu’u avanoa atu pea le faigamalo i le atunu’u ina ia faia tui puipuia mo le saogalemu o tagata uma. Matou te le o mananao e faamalosia se tasi i se isi ituaiga tulaga, ae o le agaga atoa, e faaoloolomaau ma tuualalo atu ina ia galulue faatasi tagata uma mo le manuia o tatou fanau, matua, aiga ma le atunu’u atoa.”

 

Na faamaonia e le afioga i le Foma’i ia Dr. Iotamo Saleapaga i le feiloaiga lea ma Tusitala e faapea, ua faamaonia mai e le Faalapotopotoga o le Soifua Maloloina a le lalolagi (CDC) ma le vaega e puipuia faama’i pipisi, e leai se afaina o se soifua i tui e 3 ia ua mae’a ona faamatu’u mai mo le puipuiga o le lalolagi ma le atunu’u atoa.

 

“Ou te fia faailoa atu le atunu’u, ua mae’a ona tuuina mai faamaoniga mai foma’i popoto ma foma’i suesuega e faatataui lenei mataupu, ma ua faamaonia ai, e leai ma se aafiaga o se tagata soifua i nei tui pe afai tatou te faataunu’uina,” o le saunoaga lea a Dr. Saleapaga, lea fo’i na lagolago i ai afioga i ali’i Foma’i e to’alua ia Dr. Fuimaono ma Dr. Tuatoo.

 

O se tasi o atugaluga i taitai o le Komiti Faafoe e gafa ma le puipuia o le atunu’u mai lenei faama’i, o lea ua silia i le 7 masina talu ona faagasolo mai tui puipui, ae lei taitai atoa se 80% o le atunu’u ua faia tui. 

 

O le numera na tuuina mai i lea fonotaga na taua ai, pe tusa ma le to’a 24,000 le aofa’i o le atunu’u ua mae’a ona faia tui puipui, ae to’a 36,000 le numera o loo galulue le Komiti Faafoe ma foma’i o le Matagaluega o le Soifua Maloloina ma le Falema’i o le LBJ e ausia.

 

O lea o loo faagasolo tui puipui mo fanau e 12 tausaga le matutua ma luga atu, ma le faamoemoe e tatau ona oo atu i le masina o Aokuso ua maua mai se faamaoniga pe faia tui puipuia mo fanau e 11 tausaga ma lalo.

 

O le taua o le faia o tui puipui mo fanau e 12 tausaga aga’i i luga, e mafai ai ona faigofie feuiaiga uma i tulaga o tui faapea ai aoaoga. Na taua e sui o le Komiti Faafoe, e ono avea le le faia o tui puipuia o fana laiti nei ma auala e le atoa ai o latou tui faatulagaina e le falema’i.

 

O lo o faagasolo pea lava i nofoaga eseese i Sasa’e ma Sisifo o le atunu’u tui puipuia mo fanau laiti ae o loo maua ai fo’i ma le avanoa o tagata ma lava e lei faia a latou tui puipuia ina ia aga’i atu ai i nofoaga eseese nei mo le faia o a latou tui.

 

Saunoa Dr. Saleapaga, o lea faatoa 2 masina talu ona faagsolo tui puipui i Samoa ao lea ua silia i le to’a 40,000 le aofa’i o tagata Samoa ua mae’a ona faia tui

 

Ua i ai le faamoemoe o le masina fou o Iulai e faamuta ai loa malaga a vaalele o loo faatulaga e le malo e toe faafo’i mai ai o tatou tagatanu’u o loo poloka i Hawaii ma le malo tele, ona tatala loa lea o le avanoa e saili ai lava e le tagata lona avanoa e malag ese atu ai ma le atunu’u, poo le toe fo’i mai.

 

Saunoa Talauega e faapea, o le taua o le avanoa o loo faaauau pea mo le atunu’u e toe malaga mai ai i Amerika Samoa, e mafai ai ona faaitiitia le aofa’i o tagata o loo poloka i fafo. 

 

I le tulaga o le totogiina o pasese, o loo taumafai pea le Komiti Faafoe e faamaopoopo seleni e tatau ona totogi mai e le atunu’u na malaga mai i malaga faapitoa na faatulaga e le malo.

 

Pe tusa o le 50% o pasese na malaga mai i ulua’i malaga e 2 ile masina o Fepuari ma Mati e lei oo mai lava e totogi le $500 mo le pasese na malaga mai ai faapea ai ma le totogi o nofoaga na faanofo esea ai i Hawaii ma Amerika Samoa nei. O lea seleni e pei ona saunoa le Taitaifono, ua na o se seleni e fesoasoani mai ai le tagata malaga i le malo.

 

O malaga mulimuli mai nei e pei ona saunoa Talauega, o le toa 80% o le pasese ua mae’a ona totogi a latou ta’i $500. O nisi o i latou nei na totogi a latou seleni ae lei malaga mai le va’alele.

 

Ua talosagaina le mamalu o le pasese na malaga mai i ulua’i malaga e 2 ia Fepuari ma Mati o le tausaga nei ina ia faamaoni e totogi a latou seleni, ona ua faaitiitia foi seleni a le malo na maua mai e fesoasoani ai i le faatupeina o auaunaga ma fesoasoani mo le atunu’u.