Ads by Google Ads by Google

TALA O LE PASEFIKA


[ata: foa'i]

PASEFIKA

TAOFI FUAFUAGA A PAPUA NIU KINI MO SE KAMUPANI GAOSI AURO

Ua lipotia mai nei le taofia o se fuafuaga a le malo o Papua Niu Kini mo se kamupani gaosi oloa (National Gold Corporation Project), lea sa avea ma tulaga na le fiafia ai nisi o ofisa faavaomalo, ona o se taumafaiga fa’alilolilo e tatalaina ai lenei kamupani.

Sa ta’ua e le Minisita o ‘Mining’, o Muguwa Dilu, e pei ona lomia e le nusipepa a le ‘National’, ua mae’a ona ia fautuaina le Malo ma ua ia tusi atu foi i le Fofoga Fetalai ina ia ave’esea lenei fuafuaga mai i totonu o faamaumauga.

O le susuga ia Rainbo Paita, o se tasi sa galue i totonu o le kapeneta ae ua avea nei o ia ma sui tauva mo le itu Agai, mo le tofi palemia, o lo’o tula’i malosi mo lenei fuafuaga.

MALILIU NI TAGATA TONGA SE TO’ALUA I SE FA’ALAVELAVE TAU TAAVALE I NIU SILA

E le’i fa’alauiloa aloaia mai e leoleo suafa o i latou e to’alima, lea na maliliu i se fa’alavelave tau ta’avale i Waikato i Niu Sila i le vaiaso ua tuanai, lea na aofia ai ma ni tagata Tonga se to’alua.

Ae peitai, e tusa ai ma lipoti mai i nisi o vaega fa’asalalau, ua fa’alauiloa mai ai suafa o le ulugalii matutua na maliliu, o Paul ma Lois Grimmer.  I le lipoti mai a le sui o le vaega fa’asalalau a le RNZ i Tnga, o Kalafi Moala, e faapea, o i latou e to’atolu ua maliliu, na aofia ai Piata Ofufangavalu, Cheyene Love-Mitchell ma Suliasi Lefai.

Ua fa’ailoa mai e Moala, o Suliasi ma Piata, o tagatanu’u o Tonga.

O lenei fa’alavelave na tupu i luga o le alatele i le afiafi o le aso Lua, i le va o Hamiltn ma Te Awamutu.  O le taeao lava lea e tasi, sa faau’uina mai ai Piata Otufangavalu mai i le kolisi a Te Awamutu.

Ma e tusa ai ma tala o lona maliu, ua taoto nei lona tino maliu I Ngunguru i le motu i Matu, i le aso ananafi.

FOA’I A LE MALO O IAPANI MO LE MALO A LE ATU MALESALA

Sa faameaalofaina atu e le Amepasa a Iapani i le motu o Malesala (Marshall Island), o Kazunari Tanaka, ia ni masini tetele i le Matagaluega o Galuega Lautele a le malo aua galuega mo le fa’aleleia ma le atina’eina o le atunuu.

E fa ni masini tetele sa taua’aoina atu i le alii Minisita o Galuega Lautele, o Thomas Heine, na aofia ai se loli pusa sasa’a se tasi, o ni masini tele mo le suaina o auala e lua ma ni ‘wheeloaders’ se lua.

Sa fa’aalia e Heine le mana’omia tele o nei masini i totonu o le latou atunu’u, e faataunuuina ai galuega mo le puipuiga o le atunu’u mai i fa’alavelave faafuase’i faalenatura.

FA’AULUINA SE PILI E TALIAINA AI I FILIPAINA TAGATA SULUFA’I

Ua fa’auluina nei e Faipule o le Konekeresi se pili e mafai ai ona fa’atagaina i Filipaina ni tagata sulufa’i mai i atunu’u ua tulaga mafatia ma pagatia ona o suiga i tala o le tau.

O lenei pili o le a suia ai le pili o Femalagaiga a Filipaina (Philippine Immigration Act) o le 1940 – e tu’uina atu ai le faatagana i le Peresetene o Filipaina, e na te taliaina tagata mai i isi motu o le Pasefika, o lo’o fia sulufa’i atu i Filipaina ona o tulaga mafatia ua o’o iai o latou motu.

Saunoa le alii Faipule ia Samuel Versoza Jr., ua iai se faamoemoega o le a avea lenei pili ma auala e mafai ona fofoina ai fa’afitauli o lo’o tula’i mai i sulufaiga ona o a’afiaga o motu ma atunu’u i tulaga faaletonu o le tau, i totonu o le Pasefika ae faapea foi le lalolagi atoa.

TAOFIA LE TOE FAATAUINA O LE VAI TAUMAFA O LE ‘FIJI’

Faitau afe pusa vai o le ‘Fiji Water’, lea o lo’o fa’atauina i luga o le Amazon, ua taofia ona toe fa’atauina atu, ina ua mafai ona faamaonia i suesuega na faia, le iai o se vailaau e afaina ai totonu o le tino, faapea ma ni siama se tolu.

E tusa ai ma se lipoti mai i le Matagaluega o lo’o mataituina Taumafa ma Vailaau a le Malo Tele (USFDA), sa mauaina nei tulaga i totonu o fagu sa faatauina atu i le va o Fepuari 1 ma Mati 3.

Ma e pe a ma le 1.9 miliona fagu sa faapea ona toe ave’ese mai i luga o fata i le aso Tofi, ae o nei fagu vai, e le tele so latou afaina.

I se faamatalaga mai i le kamupani vai o le Viti Limited, lea o lo’o latou gaosia lenei vai taumafa i Fiti, e pei ona sa fa’asalalauina e le USA Today, ua mae’a ona sailia ma fa’afeso’ota’ia i latou sa faatauina pusa vai ia ua masalomia lo latou a’afiaga ma e 99 pasene fagu vai ua fa’aleaogaina.