Ads by Google Ads by Google

Tau fuafua e le Maota o Sui ni teuteuga i le Tulafono na pasia mo le Pone


[ata: foa'i]
ausage@samoanews.com

Pago  Pago, AMERIKA SAMOA

E i ai le tulafono tau faaofi lea o loo galulue i ai Loia a le Fono Faitulafono e tau lalaga ma tau faamamanu lelei ina ia manino lona gagana ma malamalama lona autu moni, a o lumana’i ai le tuuina atu i luma o le Maota o Sui i se taimi o le Nofoaiga lona 37 lenei a le Fono Faitulafono mo lona iloiloina.

O lea tulafono tau faaofi, o le a a faamanino ai le vala lea e le’i manino i le Tulafono na pasia e le Fono Faitulafono i le nofoaiga lona 36 na mae’a atu nei, lea e tatau ai i le Komiti Faafoe o le Atina’e ma le Tamaoaiga o le malo (ASEDA) o loo gafa ma le vaavaaia o tupe nono mai fafo e faatupe ai atina’e tetele i le atunu’u (bond), ao lei faatinoina ni atina’e e fa’atupe mai i tupe o le Pone (bond), e tatau lava ona toe aumai i luma o le Fono Faitulafono e aloaia atu ai le faasoasoaina. 

O le fa’aaliga lea a le afioga i le ali’i Faipule ia Vailiuama Steve Leasiolagi na faailoa i sui fou o le Komiti o le ASEDA i le iloiloga sa faia i luma o le Komiti o le Tamaoaiga o le malo a le Maota o Sui i le vaiaso na te’a nei, e pasia ai sui fou o le Komiti o le Tamaoaiga o le malo (ASEDA).

O sui fou o le Komiti o le Tamaoaiga na auai i le iloiloga e aofia ai le Loia Sili a le malo, susuga Ala’ilima-Utu; o le Faatonusili o le Pulega o Taulaga, susuga Christopher King, ma le Loia Fautua a le ali’i Kovana, susuga Jason Mitchell. 

O le afioga i le ali’i Faipule ia Samuel Ale Ioka Meleisea, o ia lea o le Taitaifono o le Komiti o le Tamaoaiga ma Alamanuia a le Maota o Sui na faatautaia le iloiloga. 

A o faasolo le iloiloga, na fesili ai e le alii Faipule mai Fagatogo ia Vailiuama molimau a le malo i so latou finagalo e faatatau i le Tulafono Tau Faaofi lea ua fuafua le Maota o Sui e faaulu i se taimi o i luma, e tuu mai ai i le faatanaga a le Fono Faitulafono le faasoasoaina o galuega ma atina’e e faatupe mai tupe o le Pone.

E mafua lea tulaga ona o le feteenaiga lea ua tula’i mai i le va o le Fono Faitulafono ma le Komiti Faafoe o le Tamaoaiga a le malo i tausaga ua mavae, e mafua mai i le talitonuga o le Komiti Faafoe o le Tamaoaiga o le malo (ASEDA), e mafai lava e latou ona faasoasoa tupe mai le Pone i soo se atina’e latou te manatu e talafeagai, e aunoa ma le tau toe tuuina atu i le Fono Faitulafono e faasoasoa mai.

Saunoa le susuga a King e faapea, e taua le tulafono tau faaofi, na te lagolagoina fo’i le tatau lea ona tu’u le avanoa i tagata uma lava latou te faia ai se faaiuga mo le manuia o le atunu’u atoa, nai lo le tu’u o le avanoa e fai ai e se vaega toaitiiti se faaiuga.

Na toe faalautele e Vailiuama lona finagalo ma saunoa ai e faapea, e talitonu le Komiti Faafoe tuai o le Tamaoaiga a le malo, poo le ASEDA, ua lava latou e faia le faaiuga mo le faasoasoaina o le faaaogaina o tupe mai le Pone e faatino ai atina’e. I le talitonuga o Vailiuama, e le sa’o lea manatu, o le malosi lena o loo taoto i le Fono Faitulafono, o le faasoasoaina lea o tupe ma ituaiga atina’e e fa’atupe ai, ae le o se tiute lena o le Komiti o le Atina’e.

Na faamanino e le Loia Sili a le malo e faapea, ua mae’a ona pasia e le Fono Faitulafono le Tulafono e tu’u atu ai le malosi i le ASEDA latou te faasoasoaina tupe mai le Pone i soo se taimi, peita’i, afai e finagalo le Fono Faitulafono latou te toe faia nisi suiga i le Tulafono ua mae’a ona latou pasia, o loo i ai le malosi i le Fono Faitulafono latou te toe faia aiseisi i e tulafono.

Na faanino e le Loia Sili tulaga moni o loo taoto ai matafaioi tauave a vaega eseese o faigamalo Faa Temokarasi. E fausia e le Fono Faitulafono soo se tulafono latou te manatu e manuia ma aoga mo le atunu’u. Ona taoto atu loa lea i le Kovana na te iloilo ma vaavaai i ai, ao le i faia lana faaiuga e talia pe teena ai lea Tulafono.

Na faafetaia e le Loia Sili le avanoa ua filifilia ai i latou e avea ma totino o le Komiti Faafoe o le ASEDA, mo le faia o faaiuga lelei mo le manuia o le atunu’u. 

“A o outou manatu ai mo se manuia o le atunu’u, e tatau fo’i ona outou silafia lelei, o matou fo’i o loo avea ma totino o le Komiti Faafoe o le Atina’e, o ni tagatanu’u o lo o nonofo i Amerika Samoa ma totogi ai a matou lafoga, e i ai fo’i a matou fanau o loo tutupu a’e i lenei atunu’u, o se taimi o i luma e galulue ai ma totogi a latou lafoga i le malo. Soo se faaiuga matou te faia, e fai mo le manuia o le atunu’u, matou te le manatu mama i lenei mataupu, o se mataupu e sili ona taua i o matou loto,” o le saunoaga lea a Ala’ilima-Utu i luma o afioga i Faipule.

Na faafetaia e le afioga i le ali’i Faipule ia Avagafono Vaimaga Maiava le avanoa ua filifilia ai i latou nei e avea ma sui o le Komiti o le ASEDA. I lona talitonuga, o se galuega faigata lea ua tofia i latou nei e galulue ai mo le isi 5 tausaga. O le itu sa fia malamalama i ai le afioga a Avagafono, poo i ai se fuafuaga a le Komiti o le ASEDA e faatino pe afai e tula’i mai se faaletonu i le totogiina o le Pone.

Saunoa le Loia Sili e faapea, talu na pasia mai e le malo Pone e 2 i le 2015 ma le 2018, o lo o solo solo lelei pea lava le totogiiina o Pone nei mai vaega tupe ua mae’a ona faatulafono e le malo.

O le masina o Mati ma le masina o Setema o tausaga ta’itasi e faatinoina ai le totogiina o Pone.

Saunoa le tamaitai faipule mai le itumalo o Fofo ia Andra Tereise Samoa e faapea, soo se taimi lava e talanoaina ai le upu Pone, e ese ai lava ona lagona e tutupu a’e. E le gata fo’i i lea, soo se taimi e taua ai lenei upu, e mafaufau ai lava o ia i aafiaga o le a fetaia’i ma lana fanau faapea ai fanau a lana fanau i le lumana’i, ona o le taumafai e totogi aitalafu nei.

OFISA O FEMALAGAAIGA

O se tasi o mataupu na fesiligia i le taimi o le iloiloga, o le tulaga i le sootaga o le Ofisa o le Loia Sili ma le Ofisa o Femalagaaiga, o se tasi o lala o le Ofisa a le Loia Sili.

Na fiamalamalama le Sui Fofoga Fetalai, afioga Fetu Fetui Jr, pe ua mafai e le Loia Sili ona foia faafitauli na tula’i mai i le auaunaga a le Ofisa o Femalagaaiga. 

Na faamanino e le Loia Sili ni isi o suiga laiti ua mae’a ona ia faia i totonu o le Ofisa o Femalagaaiga, e pei o le tofia lea o nisi ua leva ona tautua i le Ofisa e fai ma Ta’ita’i o Vaega Eseese, atoa ai ma le tofia o le Falefua ia Fagamalama Fualaau e avea ma Pule Sili le tumau o le Ofisa mo le taimi nei.

O suiga e pei ona faatinoina, ua mafai ai ona taoto lelei le tautua a le Ofisa o Femalagaaiga, e pei ona faaalia e le Loia Sili i luma o afioga i Faipule. Sa ia taua fo’i sa latou fonotaga ma le aufaigaluega a le Ofisa o Femalagaaiga, lea na ia fautuaina ai i latou ina ia faatino a latou tiute ma le alofa, faamaoni, ae sili ai le tausisi i le tulafono.

Saunoa Fetu e faapea, ua tele tausaga o tula’i mai faafitauli i le va o le Loia Sili ua mavae ma le Pule Sili o le Ofisa o Femalagaaiga sa i ai, ona e le mafai ona galulue faatasi le Loia Sili ma le Pule o le Ofisa o Femalagaaiga sa i ai.

Na faamanatu e Fetu i le Loia Sili, aua ne’i galo ia te ia, o ia o le Pule o le Ofisa o Femalagaaiga, e tatau fo’i ona faalogo ma usita’i le Pule o le Ofisa o Femalagaaiga i faatonuga uma na te tuuina atu.

O se tasi o mataupu na fesiligia e Fetu, o le mataupu e faatatau i tagata Asia e le i atoa se ta’i 5 tausaga talu ona aumau i Amerika Samoa a o lea ua latou umia ID nofomau e ta’i 3 tausaga ma faafou, o ID ia e na o tagata ua silia i le 20 tausaga talu ona aumau i le teritori e agava’a ai.

E taua e ni isi o le aufaigaluega sinia a le Ofisa o Femalagaaiga i le Samoa News, o lo o faagasolo suesuega a le Ofisa a le Loia Sili e faatatau i le mataupu e pei ona fesiligia e le Maota o Sui.