Ads by Google Ads by Google

Tala I Vaifanua


O le aso ananafi sa fa'atulaga ai le fa'atautaiga o galuega fa'atino fa'apa'aga a le LBJ Diabetes Clinic, DOH Tobacco/Diabetes Campaign ma le Tausala Lalelei o le Pasefika Mataua'ina Toomalatai ina ia tima'ia le atunu'u ma le atumotu fo'i o le Pasefika i ala e mafai ai ona gafataulima e le tagata lava latou a'afiaga o lona gasegase Ma'i Suka. [ata: Leua Aiono Frost]

O le Tausala Lalelei o le Pasefika 2017, o le tausala lalelei fo'i lea o Amerika Samoa i lenei lava tausaga, Matauaina Toomalatai. [ata: Leua Aiono Frost]

GALULUE FA'ATASI TINEIA MA'I SUKA

 

Ua galulue fa'atasi nei le LBJ Medical Center i lana tautua i le Ma'i Suka fa'atasi ma Le Matagaluega o le Soifua Maloloina i lana vaega o le Tobacco & Diabetes Campaign ma le Tausala Lalelei o le Pasefika, o le Tausala Lalelei lava lea o Amerika Samoa 2017-2018, Matauaina Gwendolyn Toomalati, ina ia fa'alauiloa auala, e mafai ai ona e gafataulima le maualuga o lou suka, ina ia le toe a'afia tele lou tagata i lea fa'ama'i ua matua fa'ateleina o tatou tagata e maua ai.

 

O le taumafaiga fa'apa'aga lenei, ina ia aoga ma so'o ai le atunu'u. Ona o lea ua o'o mai i vaitau e faia ai 'aiga tetele a aiga ta'itasi, faatasi ai fo'i aiga uma ma fiafia fa'atasi, o le a tele fo'i ina fa'alogogata ai i latou ua gasegase i le Ma'i Suka.

 

I le taumafaiga fa'apa'aga lenei ua atina'e, saunoa le Tausala Lalelei o le Pasefika, "Lea ua faliu mai le LBJ Diabetes Section ma le DOH Tobacco & Diabetes Campaign ina ia so'otau'au mai i lo'u fa'amoemoe e fa'afaigofie ai. Alofa mai talia se fautuaga e avatu ma le agaga maumalo, o a'u lava o se ugapepe e malolo lava i le agi a le matagi. Tau ina ia aoga sa'u tu'ualalo, e fa'aumiumi ai le mafutaga fa'ale'aiga a outou matua ua a'afia ma fanau o lo'o talavou pea ma e mana'omia pea ona fo'i atu i le fale i aso ta'itasi ae fa'afeiloa'i mai i lo outou alofa fa'amatua."

 

Sa ia fa'ailoa fo'i le afuaga ona ia fa'aaoga lea tautua ma auau o lona fa'amoemoe i lana taumafaiga i le sailiga o le Tausala Lalelei o Amerika Samoa, o le auau fo'i lea e tasi na ia toe fa'aaogaina i lana taumafaiga mo le Tausala Lalelei o le Pasefika.

 

"O lo'u fa'aaogaina ai o lea manulauti, ia fa'asao mai nisi o fanau talavou mai le o'o atu i lagona o'otia sa ou ui mai ai, ina ua amia le ola o si o'u tama i lea gasegase o le Ma'i Suka. E tusa ma le 30 tasuaga o soifua si o'u tama ma lea gasegase, ae tusa o le 10 tausaga mulimuli o lona soifua, na avea ai o 'au ma se tasi e tausia fa'apitoa o ia, ma o iina sa ou va'aia ai uiga tiga, o mafatiaga e o'o i le tagata e maua i lenei gasegase. Na i'u ina avea ai lona soifua, ma ua motusia ai le ma'ua mafutaga mafana ma lo'u tama pele. O se toe galuega ou te faia ona o le manumanu i nisi o mafutaga faaleaiga e ono motusia fo'i ona o lenei gasegase, lea ua avea ai ma fa'anaunauga, ia tima'ia lo tatou atunu'u, ia 'aua nei e o'o i ai, oe lea e le'i maua i le ma'i suka."

 

"Afai ua e gasegase ai, e mafai ona e toe alu ese ai. O le aoga lea o tima'iga e fa'ata'ita'i i ai, ma fa'amaoni i ai, ona toe fo'i lea o oe i le tulaga ua te'a le ma'i suka ma oe. Peita'i afai ua le mafai, ona mafai lea ona e soifua pea ma le ma'i suka, ae faia lau vaega o le a tima'ia ai oe!"

 

Mo lana fe'au taua e o'o atu i isi atumotu uma o le Pasefika, o le a ia faaaogaina fa'amaumauga uma tau togafitiga, ae maise o tima'iga ina ia usita'ia e i latou ua gasegase ai, ina ia mafai ona gataulima e le tagata lava ia lona ma'i suka, e le mai le inumia so'o o fuala'au, ae o le mea'ai paleni ma le fa'amalositino i aso ta'itasi.

 

"O le a fa'auia nei tima'iga uma i luga o ala feso'ota'i o le Initeneti ma fa'afeso'ota'i atu i le Talavai Ma'i Suka i isi malo uma o le Pasefika, ma e taumafai fo'i ina ia asia nei malo i aso fa'ailogaina mo lea gasegase. O se meae ao ina faia, o le tautua fo'i ua fa'ae'e fa'atasi mai ma le tofi lea ua pale ai i lenei tausaga,” o se tala lea a Toomalatai.

 

Sa auai le Fa'atonu Sili o le Matagaluega o le Soifua Maloloina, Motusa Tuileama Nua ma sa ia fa'amalosia ia Matauaina ma le vasega o pa'aga ua amatalia, "O le aso lava lenei e fa'atino uma ai le fuafuaga ua outou fa'ataoto e alu ai le taumafaiga lenei. Aua ne'i toe tu'ua, aua e tatau ona o'o lenei fe'au i le mamalu lautele, a'o le'i mafuli le to'atele o aiga e faia latou fiafia, ma e fa'aosofia ai fo'i le solitulafono i mea taumafa o nai sui o lo'o maua i lea gsegase tumau. Fa'auia ala uma e mafai ona o'o ai i lotoifale o aiga ta'itasi lea fe'au taua, ia fa'autagia mai se lapatai a le tatou alo lenei. A tu'u fo'i lea galuega lelei, e toe fa'aoso atu ua pasi mai le taimi aoga lava lenei."

 

O le tama'ita'i fo'i o Farrah Lesa, fa'auluulu i ai le Tobacco/Diabetes Campaign a le DOH, sa ia fa'ailoa ai, "O le fa'amoemoe lea na auau i ai le taumafaiga a Matauaina Toomalatai, e matua o gatusa lelei ma le taumafaiga tima'i a le matagaluega o le Soifua Maloloina faapea ma le falema'i tele LBJ, aua o tima'iga nei, a fa'aaoga e se tasi ua fa'afofoga i ai, e tu'umamaina lona a'afiaga i le Ma'i Suka."

 

"O le tatou atunu'u ua le mama'i i le oge, po'o le tau le lava o taumafa, ua fa'ateleina tausami, ma ua mama'i ai. O nei fo'i tima'iga o le a lualuagia lava ma le taumafaiga ina ia fa'ao'o atu ni masini i le vasega o matua matutua ua a'afia, e fuaina ai e le tagata lona suka le maualuga po'o le maulalo o i ai. Afai e le ausia e le tamaoaiga ona fa'atau se masini, o le a tausaili auala e mafai ai ona maua atu masini e fa'aaoga mai e nai matua e maotua nofoaga e le alaala ai, ia gafataulima ai e le tagata lona gasegase."

 

AMATA FA'ATELEINA DENGUE MA LE INFLUENZA I LENEI VAITAIMI

 

Ua le maua tonu mai fa'amaumauga o le aofaiga tonu lava o i latou ua mae'a va'aia le foma'i i falema'i uma e fa ona o auga o le Dengue ua toe fo'i mai i lenei vaitau.

 

Saunoa le susuga ia Scott Anesi, o le Soifua Maloloina, "E moni o lo ua to'atele lava i latou ua aga'i atu i le falema'i ma le lagona o i latou ua maua i le Dengue ma ua fesiligia fo'i pe aisea? Peita'i, o lo'o pepesi nei le Influenza, poo le Flu lava lea e ta'u ai e i tatou uma, i le vaitau lenei o timuga, toe a'asa mai le la, ua fa'afaigofie ai ona maua tagata i le flu, ae toe lualuagia loa ma le o'o mai ai lava o auga o le Dengue."

 

E le o faigofie fo'i ona toe malolosi mai nisi o e ua taooto i aiga i le Flu/Dengue lea ua a'e mai nei.

 

"O le fa'ainu lava o le vaiauli ia lava le vai i le tino, ma le fuala'au Tylenol e inu e te'a ai le niniva ma le tiga o le ulu."

 

O nisi o aiga o lo'o so'ona avatu lava so'o se fuala'au Aleve, Asprin, Motrin ma isi fa'apena ona o le fuala'au lava ua maua e fa'ate'a ai le tiga, ae ua fautuaina mai, "Alofagia e matua le vasega o tupulaga talavou, aua e masani ona le fesiligia mai e i latou se fesoasoani a Matua, ae o le maua atu lava o le fagufuala'au o maua inumia loa. Ia tautuana, e va'ai lelei lena tulaga, ua avea fo'i ma mea e fa'atutupu mai ai nisi gasegase i le fanau, ae na'o le Tylenol ma le Panadol lea e fa'ataga mai, ma ia lava le inu o le vaiauli.

 

"O nisi o lo'o togafitia lava i le sua o le niu, a lava niu e inu ma tau fafaga ai le tino o le tagata o lo'o alia'i mai ai auga o le Dengue ma le Flu fa'atasi, e sili atu lena nai lo le vaiauli, aua o lo'o i ai ma se mea'ai i le sua o le niu. Ia siakia le fiva a maualuga tele e ao ina fa'ao'o mai i le falema'i, ae o le aoga lea o le Tylenol po'o le Panadol, e fa'ate'a ai tiga o le so'oga o ponaivi o le tino ma le ulu."

 

Ona o lenei vaitau o taimi fiafia, ia tautuana le so'ona ta'e'ele o fanau i ogasami ua fa'ailoa atu o lo'o afaina i siama e afua ai fa'ama'i.