Ads by Google Ads by Google

Tu’ua’ia kovana faipisinisi i le faia o tulaga tau fa’amata’u

Na taua e le alii kovana e faapea, ua taumafai malosi nisi o le aufai pisinisi e faaaoga auala tau faamata’u, ina ia tete’e i fuafuaga a le malo, e pei o le faailoa e le aufai pisinisi i tagata faigaluega e faapea, afai ae pasia e le Fono nei lafoga i oloa, o le a faaitiitia tupe maua a le pisinisi, faaitiitia oloa e taulia, ma i’u ai ina vaea ma tagata faigaluega.

Na saunoa le afioga Togiola Tulafono, o tala foi ia a kamupani nei na fai mai i le malo, ina ua sii e le malo pasene i oloa nei i tausaga ua mavae.

Na taua e se tootoo lea i luga o le polokalama a le kovana i le fa’ai’uga o le vaiaso e fa’apea, ua ia maua tala ua pasia e le maota o sui le pili e faaopoopo ai lafoga i luga o le ‘ava malosi, pia ma le sikaleti,  Ae afai ae pasia e le Senate le pili lea a le maota o sui, o le a sii le tau o le fagupia i le $10 ae $12 i le pepa sikaleti, o lona uiga, o le a faaitiitia oloa taulia, faaitiitia le tupe maua a le pisinisi, ma i’u ai loa i le vaea o tagata faigaluega.

Na manino i le saunoaga a le tootoo, o ia e galue i se tasi o kamupani o lo o faatauina atu i le ava malosi ma le sikaleti i le atunuu. “Afai ae vaea a’u mai la’u galuega, o le a leai se isi auala e  maua mai ai se tupe e tausi ai le aiga ma faaaooga ai la’u fanau,” o le tala lea a le tootoo i le alii kovana.

Na taua e le tamaitai peresetene o le kamupani o le G.H.C. Reid Company Ltd ia Olivia C Reid-Gillet i lana molimau i luma o le komiti a le maota o sui e faapea, afai ae sii le lafoga o le pia ma le ava malosi, o le a faaitiitia tupe maua a lana kamupani, atoa ai ma le vaea o le to’a 10 o ana tagata faigaluega.

Sa ia taua foi e faapea, talu mai le 2005 seia oo mai i le 2009, ua maitauina le faaitiitia o tupe maua a lana kamupani i le 38%, ma o loo aga’i pea ina faaitiitia

E ui e le’i taua e le alii kovana se igoa o se kamupani i lana saunoaga, peitai sa ia taua e faapea, o se tasi o itu ua maitauina e le malo, ina ua faaopoopo le 5% i le tau o oloa i se taimi e le’i mamao atu, sa taufai sii uma i luga le tau o oloa, peita’ina ua toe aveese e le malo le lafoga lea e 5%, sa tumau ai pea lava le tau o oloa a le aufai pisinisi e le’i toe aveeseina.

Saunoa Togiola, o oloa e pei o le pia, ava malosi ma le sikaleti, o loo mafua ai ona toatele pasene o tagata e manaomia togafitiga i le falemai, ona o gasegase o loo aafia ai o latou soifua maloloina.

Na fautuaina e le kovana le tootoo ina ia logo atu lona ofisa pe afai e tulai mai se faafitauli ma vaea ai o ia mai lana galuega, sei o atu le malo e suesue tulaga o tupe maua a le pisinisi, pe faamaonia ua mafua ona vaea tagata faigaluega ona ua faaitiitia tupe maua ona o le lafoga lea ua faaopoopo i luga o oloa.

Fai mai le alii kovana, tusa lava poo le a le maualuga e oo i ai le tau o le sikaleti, pia ma le ava malosi, e faatau lava e tagata e le solomuli.

“Vaai i le mamafa o le uluai lafoga lea na faaee muamua atu i oloa ia, ae le o alu lava i lalo le tulaga o le faatauina atu o oloa ia i le atunuu, pau le isi mea lea ua maua e le malo o le aumai faagaoi lea o le sikaleti i totonu o le atunuu, ona ua taumafai nisi o pisinisi e fai ni auala e aua ai ne’i totogiina se lafoga i le malo,” o le saunoaga lea a Togiola.

“E tiga lava ona aumai faagaoi oloa ia e leai ni lafoga e totogi ai, ae a e silasila i le tau o loo faatau atu ai, o loo tutusa lava ma le tau o oloa ia e totogi lafoga, o ai la lea e gaoi, o le fesili lena e tatau ona tali mai ai pisinisi, aua o mea ia e tatau ona oo i ai se suesuega e uiga i le mataupu lenei.”

Na pau lava le auala e mafai ona maua e le falemai se fesoasoani tau tupe, o le sii lea o lafoga i oloa, nai lo le totogi e le tagata gasegase o le $50 e vaai ai le fomai, ma le isi $50 mo le tau o le vailaau e tasi, peitai na saunoa Togiola, ae afai e le pasia e le Fono le pili lea ua ia tuuina atu e sii ai lafoga i oloa, e sili ai loa ona toe sii pili a le falemai e pei ona fuafuaina e le Komiti Faafoe, ina ia maua ai ni tupe e fesoasoani ai ia latou gaioiga.

“E le mafai e le falemai ona gaosi ni tupe, e le mafai foi e le falemai ona faatupu ni tupe, ae o tupe e sau mai tatou taga, o le mafuaaga lena e tatau ai ona tatou manatu mamafa i le taua o lenei mataupu, e ao foi ona tuu mea ia e lua i luga o le fua poo ai e  mamafa, poo le sikaleti, poo le soifua maloloina o le tagata,” o le saunoaga faaiu lea a le alii kovana.